Trochę historii

lusterko stomatologiczne i model zęba

 

ok. 210 - ok. 60 mln Warunki i czynniki potrzebne do wystąpienia próchnicy istniały jeszcze przed pojawieniem się człowieka na ziemi. Świadczą o tym ubytki próchnicowe znalezione w skamieniałych zębach zwierząt, które żyły w okresie permu. W erze mezozoicznej znaleziono próchnicę także u dinozaurów z epoki kredowej oraz w zębach ssaków z miocenu. Zęby zaatakowane próchnicą zaobserwowano również w plejstocenie (ok. 1mln-10 tys. lat temu) u mastodonta, niedźwiedzia jaskiniowego i wielbłądów.
2-3 mln lat W czaszce Australopithecus africanus, którą odnaleziono w Starkfontain (Afryka Płd.), stwierdzono znaczne uszkodzenie wyrostków zębodołowych zębów trzonowych, z rozstępami i obnażeniami rozgałęzień korzeni.
800 000 lat W zębach znalezionych w Swatkrans i Sterkfontein, należących do Plesionthropus transvalensis, wykryto próchnicę. Na 360 znalezionych zębów, w 4 była próchnica.
500 000 lat U Homo Heidelbergensis, na powierzchni żującej zębów szczęki górnej znaleziono liczne ubytki uwarunkowane prawdopodobnie zwyczajami żywieniowymi tych ludzi.
130 000-35 000 lat U Neandertalczyka, w czaszce liczącej 40 000 lat, znajdującej się w Musee L'Homme w Paryżu, stwierdzono znaczne zniszczenie wyrostków zębodołowych z obnażeniem korzeni i tak nieprawidłowe starcie powierzchni żujących i brzegów siecznych zębów, że rozpoznano u tego osobnika zaburzenia czynnościowe narządu żucia, tzw. parafunkcje.
5000 lat p.n.e. Z przekazów historycznych wiadomo, że już wtedy Hindusi używali rozwidlonych gałązek do czyszczenia zębów i specjalnych skrobaczek do czyszczenia języka. Dbałość o zęby cechowała też starożytnych Greków i Rzymian, a także Arabów, którzy używali czegoś w rodzaju szczotki. Narzędzie to znane było pod nazwą siwak.
XXIX w. p.n.e. Stwierdzono w czaszce człowieka z tego okresu, w części zębodołowej żuchwy dwa otwory, które mogły być wykonane ("wyborowane") przez "dentystę" lub chirurga egipskiego, na mumiach zachowały się zęby sztuczne i złote plomby.
ok. 2600 p.n.e. Pochodzi najstarszy znany nam przykład unieruchamiania zębów za pomocą szynowania i mocowania drutem ze złota.
XVIII - XVI w. p.n.e. Pierwszym znanym nam "podręcznikiem" stomatologii są gliniane tabliczki odnalezione w dawnej babilońskiej miejscowości Assur. Zapisano na nich przepisy na przeróżne mieszanki mające uchronić zęby przed zepsuciem lub koić ból.
1792-1750 p.n.e. Kodeks Hammurabiego w Babilonii obejmuje również przepisy dotyczące zębów, w części dotyczącej odpowiedzialności zawodowej chirurgów. Jest tam wspomniane o karach za nieudane zabiegi chirurgiczne, w tym usuwanie zębów. Wybicie oka, złamanie kończyny, wybicie zęba, gdy chodziło o pełnoprawnych obywateli, karane było według zasady odwetu.
ok. 1550 p.n.e. W papirusie egipskim, znalezionym w 1873 r. w Luksorze, tzw. papirusie Ebersa, istnieje m.in. wzmianka zatytułowana "O środkach, które wzmacniają zęby". Nieznany autor wymienia tam ówcześnie stosowane leki zapobiegające obrzękom dziąseł i rozchwianiu zębów. Były to: ziemia ołowiana, miód, kwas krzemowy i zieleń miedziana.
XI - V w. p.n.e. Pierwsze ślady "protez" zębów wykonanych ze złota u Etrusków; stosowano m.in. klamry do utrzymywania protez.
VIII w. p.n.e. W Etrurii znane były wytwory dentystyczne ze złota i ceramiki. Protezy etruskie umocowywano za pomocą drutu ze złota i srebra. Protezy te miały przede wszystkim charakter kosmetyczny.
VII w. p.n.e. W pałacu króla Assurbanipala (669-626 p.n.e.) w Niniwie (Mezopotamia) istniała bogata biblioteka zawierająca mnóstwo tabliczek glinianych z pismem klinowym, wśród nich wiele o treści medycznej. Na uwagę zasługuje słynna tabliczka o próchnicy zębów. Oto jej fragmenty:
"Gdy Anu stworzył niebo, przyszedł robak do Samas i płakał. Jego łzy spływały przed bogiem Ea.
Co dasz mi do jedzenia? Co dasz mi do picia?
Dam ci dojrzałą figę, morele i sok jabłkowy.
Po co mi figa, po co mi morele, po co mi sok jabłkowy. Pozwól mi mieszkać pomiędzy zębami, w dziąsłach. Krew zębów będę pić, korzenie w dziąsłach będę ogryzać ..."
VI w. p.n.e. W starożytnych Indiach znane były zabiegi z zakresu chirurgii szczękowej. Do usuwania zębów używano narzędzia o nazwie "bontasank" (podobne do dźwigni "koziej stópki") i "bodisę" podobną do haka na ryby. Przyszli operatorzy, zanim zaczęli wykonywać praktykę, ćwiczyli się na fantomach. Różne nacięcia lub amputacje wykonywano na melonach i dyniach, nacięcia ropni - na pokrytych woskiem deskach, a usuwanie zębów - na padłych zwierzętach.
450-357 p.n.e. Żył i działał Hipokrates; w dziele pt. "Corpus Hippokraticum" podał dużo wiadomości o dentystyce: dokładny opis gnilca, schorzeń jamy ustnej - dziąseł, szczęk, języka szyi i ucha. Opisał przyczyny powstawania próchnicy zębów, nieprawidłowości rosnących zębów, podał nawet wzór "świdra dentystycznego" i innych narzędzi dentystycznych. Zajmował się również higieną zębów, radząc czyszczenie ich proszkiem składającym się z popiołu głowy zająca i trzech myszy.
I w. p.n.e. Chiny miały wysoką kulturę i wiedzę medyczną. Świadczą o tym księgi hinduskie Charaki i Susruty. Susruta zaczyna swój rozdział o higienie ogólnej szczególnym przesłaniem: "wcześnie rano człowiek powinien opuścić swe łoże i umyć zęby". Bramini i duchowni czyścili swoje zęby przez około godzinę przed wschodem słońca i przed recytowaniem modlitw. Żaden religijny Hindus nie rozpoczynał śniadania bez umycia zębów, języka i jamy ustnej. Stomatologia chińska znała już różne schorzenia jamy ustnej, jak gnilec, zgorzel policzka. Dentyści chińscy, technikę usuwania zębów zdobywali, praktykując u cieśli i stolarzy i wprawiając się na desce z powbijanymi kołkami. Po trzech latach ćwiczeń dochodzili do takiej wprawy i siły, że umieli usunąć każdy ząb wyłącznie palcami.
2 poł. I w. p.n.e. Aulus Cornelius Celsus (53 p.n.e. - 7 n.e.), rzymski lekarz, autor ogromnego dzieła, będącego kompendium całej ówczesnej wiedzy stomatologicznej, pisał: "Ból zębów jest, prócz bólu śmierci, największym i najokrutniejszym ze wszystkich bólów". W swoim dziele "De re medica" polecał w leczeniu chwiejących się zębów stosowanie ligatur drucianych i płukanie środkami ściągającymi. W księdze 6 rozdz. 13 przedstawił niezwykłe zalety żucia ligustru, półdojrzałych jabłek i gruszek oraz płukanie jamy ustnej łagodnym octem. W rozdziale "O zwichnięciu szczęki dolnej" znajdujemy sposób jej nastawienia, nie różniący się od dzisiaj stosowanego. Wypełniał ubytki próchnicowe ołowiem (ołów - plumbum), stąd "plomba".
ok. 50 n.e. Andromachus jest odkrywcą "kitu" do plombowania zębów.
ok. 79 Pliniusz Starszy, który zginął w czasie wybuchu Wezuwiusza w 79 r. n.e., opisał interesującą historię obozu Germanicusa nad Renem. Otóż Rzymianie znaleźli takie źródło słodkiej wody, że każdy, kto z niego pił, w ciągu dwu lat stracił zęby.
I wiek Scribonius Largus, lekarz cesarza Klaudiusza uważał, że przyczyną próchnienia zębów są robaki.
81-117 Archigenes, pochodzący z Syrii, zastosował nie znaną dotąd terapię - otwieranie chorego zęba za pomocą specjalnego świderka.
43-100 Marcus Valerianus Mortialis pisze: "Thaida ma czarne zęby, Lecania zaś śnieżnej białości. Dlaczego? Ta ma kupne, tamta zaś swoje własne".
130-201 Klaudiusz Galen z Pergamonu (ok.130-ok.200) wykonywał sekcje na małpach, ucząc się w ten sposób anatomii. W przypadku zapalenia miazgi zęba zastosował po raz pierwszy związki arsenu. Galenowi zawdzięczamy opis zębów według współczesnej nomenklatury:
"10 mylai (trzonowce), ponieważ pokarmy rozdrabniają tak, jak koła młyńskie owoce Demeter,
2 kynodontes (kły), ponieważ są one podobne do zębów psa,
4 tomeis (siekacze), ponieważ dzięki nim potrawy mogą być przekrojone jak nożem".
618-909 W Chinach wspomina się po raz pierwszy amalgamat jako materiał do wypełnień (dynastia Tang).
ok. 775 W Chinach, w buddyjskiej świątyni w Makaoku znajduje się fresk pochodzący z tego roku przedstawiający scenę leczenia zębów.
X w. Arabski lekarz z Kordoby, Khalaf Abul-Kazem, Abul Kasim, zwany Albucasis (936-1013), podał opisy operacji i ilustracje narzędzi dentystycznych. Na uwagę zasługują skonstruowane przez niego pierwsze narzędzia do zdejmowania kamienia nazębnego.
1020

Awicenna (Ibn Sina) (980-1037), arabski filozof i lekarz opracował obszerny traktat dotyczący tematyki medycznej (Canon medicinae), podając wiele zagadnień z dziedziny dentystyki; omówił m.in. profilaktykę schorzeń jamy ustnej i uzębienia, zalecał płukanki do utrzymywania higieny jamy ustnej, stosował też specjalne szczoteczki do czyszczenia zębów. Podaje też, że "szczoteczki do zębów należy używać z ostrością, żeby nie uszkodzić szkliwa i blasku zębów".

XII w. Powstaje rodzaj wędrownego dentysty (wyciągacza zębów), wykonującego swój zawód na jarmarkach i placach publicznych. Większość z nich to zwyczajni szarlatani, którzy dzięki krzykliwej reklamie i przechwalaniu się, że ich zabiegi są bezbolesne, znajdowali wielu łatwowiernych. Ich oszukańcze praktyki stały się źródłem przysłowia "łże jak wyciągacz zębów". Ubierali się w sposób malowniczy. Nosili spiczaste czapki, insygnia św. Apolonii i naszyjniki z usuniętych przez siebie zębów. Ofiary swoje ściągali dźwiękami muzyki.
Oprócz nielicznej grupki lekarzy, lecznictwem zajmują się łaziebnicy i balwierze. Łaziebnicy wykonywali swój zawód w łaźniach, znajdujących się przeważnie przy dworach szlacheckich lub też w większych ośrodkach miejskich. Poziom ich wiedzy był zazwyczaj niższy niż balwierzy, zwanych także cyrulikami. W zakres czynności łaziebników wchodziło: kąpanie, strzyżenie, wykonywanie enem itp. W zakres działania cyrulików wchodziło poza goleniem, strzyżeniem, stawianiem pijawek i baniek - nastawianie zwichnięć i złamań oraz opatrywanie ran i usuwanie bolących zębów. Lecznictwem zajmowali się też kuglarze, olejkarze, kaci i przeróżni inni wydrwigrosze.
II poł. XIII w. Niektóre ślady zgromadzonej tradycyjnie i przekazywanej ustnie wiedzy medycznej znajdujemy w pismach dominikanina brata Mikołaja z Polski. Brat Mikołaj był z pochodzenia Niemcem przyznającym się do narodowości polskiej. Pochodził z okolic Sieradza. Do Polski przybył w roku 1278 jako znany już lekarz i został mianowany nadwornym lekarzem Leszka Czarnego. W dziełach "Experimenta" i "Cyrurgia" po raz pierwszy znajdujemy wzmianki pisemne z zakresu zębolecznictwa w Polsce.
1363 Guy de Chauliac (1298-1368) opracował dzieło pt. "Chirurgia magna", w którym poświęcił wiele miejsca dentystyce. W 1368 roku po raz pierwszy nazwał ludzi zajmujących się zawodowo usuwaniem zębów "dentator" i "dentist".
1364 Założenie przez Kazimierza Wielkiego uniwersytetu w Krakowie, zreorganizowanego w 1400 przez Władysława Jagiełłę. Rok ten jest rokiem narodzin polskiej medycyny naukowej.
II poł. XV w. Brak higieny jamy ustnej był przyczyną wojny. W 1473 roku wybuchła wojna między dwoma państwami na terenie dzisiejszego Meksyku, rządzonymi przez dwóch braci. Żona jednego z powaśnionych władców nie przestrzegała higieny jamy ustnej i - z uwagi na przykry zapach z ust - nie cieszyła się względami męża. Brat, władca sąsiedniego królestwa, ujął się za siostrę, ale wojnę przegrał, tracąc życie i królestwo.
1457-1523 Żył Maciej Miechowita, profesor medycyny Akademii Krakowskiej. Dzieło Miechowity "Conservatio sanitatis" zawiera także niektóre porady w przypadkach schorzeń zębów i jamy ustnej.
1498 Podobno w tym roku w Chinach wynaleziono szczoteczkę do zębów. Była to rękojeść z osadzonym na niej pod kątem prostym pękiem włosia.
XVI w. U Azteków, w czasach odkrycia Ameryki przez Kolumba, znano już 10 przepisów określających pielęgnację jamy ustnej, a szczególnie jak usuwać nieprzyjemny zapach z ust. Już wtedy bardzo dużą wagę przypisywano higienie jamy ustnej.
1503 Mikołaj Kopernik ukończył studia medyczne w Padwie. Zajmował się też praktyką dentystyczną. Świadczy o tym jego recepta przeciw gnilcu dziąseł (przetłumaczona na język polski przez Stanisława Flisa): "Wziąć orlika asów 2 albo 1,5 asa, ruty 1 as i zrobić odwar w dostatecznej ilości wody, a pod koniec gotowania dodać miodu, ile potrzeba do osłodzenia, przecedzić i przesączem myć dziąsła rano i wieczorem, a potem namaszczać zawsze obwiązując takim mazidłem: - Weź białko i rutę, rozetrzyj, następnie przecedź przez czysty gałganek, dodaj sproszkowanego śpiżu, nasmaruj tym dziąsła ile trzeba po wzmiankowym przemyciu - i temu ledwie cokolwiek dorównywa. Wypróbowane".
1508 Leonardo da Vinci (1452-1519), wielki artysta i filozof, anatom i inżynier, do dentystyki wniósł szczegółowy opis anatomiczny zębów, szczęk i zatok szczękowych.
1528 Johann Stocker z Ulm pierwszy zastosował wypełnianie ubytków w zębie amalgamatem. Pisał: "Uczyń rurkę ze złota i tą rurką przypalaj ząb, aż do zniszczenia korzenia, potem zapełnij ją amalgamatem, sporządzonym z oleum vitri i rtęci. Stwardnieje to jak kamień i zatka każdą dziurę".
1580 Laurent Jourbut, nadworny lekarz króla francuskiego Henryka III, ordynował na zapalenie dziąseł płukanie ust ... moczem. Przez 100 lat płukanie ust moczem było klasyczną metodą leczenia wszelkich dolegliwości dziąsłowych. Specjalnymi zaletami pod tym względem odznaczał się mocz osłów hiszpańskich
1582 Ambroise Paré (1510-1590), chirurg francuski, w dziele "Opera chirurgica" poświęcił wiele miejsca stomatologii. Podał szczegółowo budowę zębów, układu nerwowego i naczyniowego, sposoby leczenia zębów i wskazówki dotyczące usuwania zębów. Zastosował protezy do wypełniania ubytków kości podniebiennej (w rozszczepach podniebienia), zwane obturatorami, opisał instrument "pelikan" do usuwania zębów. Uważany jest za ojca nowożytnej chirurgii, a zwłaszcza chirurgii dentystycznej.
ok. 1600 Jan Schult z Ulm (Johann Schultes -1594-1645) skonstruował lusterko dentystyczne.
1699 Ludwik XIV, król francuski, wydał zarządzenie nadające zawodowi lekarsko-dentystycznemu podstawy prawne. Według tego zarządzenia, lekarz dentysta był obowiązany ukończyć specjalne studia, a do wykonywania zawodu mógł przystąpić dopiero po zdaniu egzaminu.
1728 Pierre Fauchard (1678-1761), uważany za ojca nowoczesnej stomatologii, w dziele "Le chirurgien dentiste ou traite des dents" opisał 103 choroby zębów i jamy ustnej. Opisał replantację i implantację zębów. Stosował plomby z cyny, ołowiu lub złota. Opracował metodę wykonywania protez. Sporządzał je z zębów ludzkich i zębów mułów, montując je na kości wołu. Wprowadził krzesło z oparciem - prototyp dzisiejszego fotela stomatologicznego.
1754 W aktach miasta Rawicza w latach 1733-1763 przyjęto do prawa miejskiego 2 łaziebników, 10 cyrulików oraz 2 lekarzy medycyny. Jeden z nich nazwany jest "Zahnarzt". Pochodził z Nysy Śląskiej i osiadł w 1757 roku w Rawiczu jako dentysta.
1755 We Francji ukazał się dekret zabraniający kobietom wykonywania praktyki chirurgicznej i dentystycznej.
1778 Anselme Jourdain (1734-1816), skonstruował językotrzymacz i inne narzędzia chirurgiczne stosowane w dentystyce. Przez kilka lat był nadwornym lekarzem dentystą Stanisława Augusta.
1790 John Greenwood wykorzystał kołowrotek do napędu wiertarki dentystycznej.
II poł. XVIII w. Znane są następujące narzędzia do usuwania zębów: pelikan wieloraki (Pelikanus), lewarek czyli klucz angielski (Clavius anglicana), obcążki, kleszcze do zębów proste (Forceps dentoria simplex), kleszcze do zębów składane (Forceps dentoria composita), odontagra, kruczy nos do usuwania korzeni, targaniec, kozia stópka, pręt do wypalania korzeni. Do leczenia zachowawczego wymienia się: liykę do bezpiecznego wprowadzania rozpalonych żelaz do zęba, żelazka różnego kształtu do palenia, żelazka różnego kształtu do zatykania ołowiem, igłę do palenia.
1799 Ukazała się rozprawa Rafała Czerwiakowskiego (1743-1816) pt. "Wywod o Narzędziach Cyrulickich", w której wiele miejsca poświęcono "Narzędziom do zębów usuwania". Czerwiakowski po raz pierwszy wprowadził nauczanie dentystyki na wydziale lekarskim Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie.
1804 Bartholomeo Ruspini wynalazł lusterko dentystyczne; niektórzy autorzy podają, że autorem wynalazku był Johan Schultes w 1600 r.; J.C.F. Maury twierdzi, że to on dokonał tego wynalazku w 1820 r.
1813 Rada Ogólnolekarska, po uprzednim przeegzaminowaniu, przyznała prawo praktyki Józefie Serre. Jest to pierwsza kobieta lekarz dentysta w polskiej stomatologii. W 1832 r. w podobny sposób uzyskała stopień dentysty Wals Lebenowa.
1820 Maury wynalazł i zastosował zgłębnik dentystyczny.
1825 W Filadelfii powstała pierwsza wytwórnia sztucznych zębów porcelanowych.
1831 J. Snell skonstruował fotel dentystyczny. O rok wcześniej zrobił to podobno Harris. W latach 1870-1875 produkowano fotele "ruchome", pozwalające na podnoszenie i opuszczanie oraz ustawianie pacjentów w pozycji półleżącej.
1839 W USA, w Baltimore, powstał pierwszy lekarsko-dentystyczny instytut naukowy (Baltimore College of Dental Surgeons).
1840 Zaczęto wydawać pierwsze europejskie czasopismo dentystyczne "Quarterly Journal of Dental Sciences".
1848 Zmarł Horacy Wells (ur. 1815) lekarz dentysta z Hartfordu (USA), który wypróbował w dniu 11 grudnia 1844 roku po raz pierwszy podtlenek azotu (tzw. gaz rozweselający) na sobie podczas usunięcia zęba trzonowego (zęba mądrości). Po bezbolesnym usunięciu zęba Wells miał powiedzieć: "nastała nowa era w usuwaniu zębów".
1865 W Ohio Dental College ukończyła studia Lucy Hobs - pierwsza kobieta lekarz dentysta.
1871 Amerykanin James Morrison skonstruował wiertarkę dentystyczną nożną (2000 obr. na min); Anglik Georg Green przekształcił ją w wiertarkę o napędzie elektrycznym.
1884 Teofil Kaczorowski (1830-1889) ogłosił pracę "O związku przyczynowym zapalenia dziąseł z innymi chorobami". Wyprzedził o 20 lat uczonych amerykańskich, tworząc teorię zakażenia ogniskowego.
1890 Edward Angle (1855-1930) ogłosił w USA nowe zasady diagnostyki wad zgryzu oraz metod ich leczenia. Nazywany jest "ojcem nowoczesnej ortodoncji".
1891 Jakub Levy założył pierwszą warszawską szkołę dentystyczną. W 1897 roku została otwarta przez Ludwika Szymańskiego inna lekarsko-dentystyczna szkoła. Warunkiem przyjęcia do niej było ukończenie co najmniej 6 klas szkoły średniej ogólnokształcącej. Kandydat musiał również przedstawić świadectwo moralności wydane przez gubernatora lub policmajstra. Od kobiet żądano jeszcze zezwolenia męża, rodziców lub opiekunów.
1895 Otto Walkhoff (1860-1934) wykonał pierwsze zdjęcie rtg zębów, po 14 dniach od odkrycia promieni X przez W. K. Roentgena.
1896 Green Vardiman Black (1836-1915) podał nowy sposób przygotowywania i technikę wykonywania wypełnień ubytków próchnicowych (klasyfikacja ubytków Blacka).
1898 Ukazało się w Warszawie pierwsze polskie czasopismo dentystyczne "Przegląd Dentystyczny" - miesięcznik poświęcony dentystyce i chorobom jamy ustnej.
1909 Joseph Arkövy, lek. dent. węg. (1851-1932) wprowadził termin "stomatologia".
1911 Antoni Cieszyński (1882-1941) uzyskał stopień doktora medycyny na podstawie rozprawy "O zdjęciach zewnątrzustnych szczęk promieniami rtg". Odkrył i zastosował regułę izometrii przy wykonywaniu zdjęć rtg. W 1913 został mianowany profesorem dentystyki i objął stanowisko kierownika Katedry Stomatologicznej na wydziale lekarskim UJK we Lwowie. Był redaktorem i wydawcą "Polskiej Dentystyki" przemianowanej później na "Polską Stomatologię", założycielem (1907) Związku Odontologów Polskich i przewodniczącym Towarzystwa Lekarzy Dentystów.
1912 Amerykańska firma Ritter po raz pierwszy rozpoczęła konstrukcję unitów stomatologicznych (tzw. "Ritter Unit") z zastosowaniem wiertarek szybkoobrotowych od 1200 do 24000 obr. na min.
1912 W Bridgeport w USA założono pierwszą w świecie jednoroczną Szkołę Higienistek Dentystycznych (w pierwszym roku 33 słuchaczki). Jej twórcą był dr A.C.Fones.
1927 Alfred Meissner (1883-1953) otrzymał stopień docenta, a w rok później został pierwszym polskim profesorem chirurgii stomatologicznej. Był jednym z twórców chirurgii stomatologicznej w Polsce, wniósł do stomatologii wiele własnych sposobów operacyjnych, opracował m.in. modele trzech par kleszczy do usuwania zębów oraz dźwigni do korzeni.
1943 Założenie w Anglii przy Royal Air Force pierwszej w Europie Szkoły Higienistek Dentystycznych.
1945 Powstała pierwsza na świecie stacja fluorkowania wody komunalnej w Grand Rapid w stanie Michigan w USA.
1989 Rozpoczęto udane eksperymenty nad opracowywaniem ubytków laserem jagowo-erbowym (po raz pierwszy w stomatologii zastosowano laser w 1964 roku). Wiosną tego roku firma KAVO na wystawie w Kolonii pokazała taki laser przy unicie stomatologicznym.